از شایع ترین اختلالات سیستم عصبی بیماری هایی هستند که با تحت تاثیر قرار دادن سیستم عصبی یا به مرور زمان موجب از دست رفتن تدریجی عملکرد سیستم (دژنراسیون) می شوند و یا به طور ناگهانی اتفاق افتاده و باعث ایجاد مشکلات حاد و جدی تر می شوند. علائم بیماری های سیستم عصبی از خفیف تا شدید متغیر هستند. علائم به محلی که سیستم عصبی درگیر شده و علت اصلی بیماری بستگی دارند. ازانواع مختف اختلالات عصبی می توان دردهای مزمن، سردرد، سکته، آلزایمر، اختلالات شناختی سالمندان و اختلالات نوروماسکولار را نام برد.
دکتر شهریار نفیسی
دکتر سهراب سررشته
دکتر محمدرضا قینی
دکتر منصوره تقا
دکتر مریم نوروزیان
دکتر بابک باباخانی
دکتر علی اصغر اخوت
دکتر فرزاد فاتحی
درمان های عصبی
آلزایمر
بیماری آلزایمر یک بیماری زوال عصبی است که معمولا به کندی آغاز میشود و به تدریج رو به وخامت می‌رود. این بیماری علاج‌ناپذیر است.
علائم و نشانه های آلزایمر
رایج‌ترین علامت ابتدایی این بیماری اختلال در حافظه کوتاه‌مدت و مشکل در به یاد آوردن اتفاقات اخیر است. با پیشرفت بیماری آلزایمر، علائم آن میتواند شامل مشکلات زبانی، مشکل در آگاهی از موقعیت (گم‌شدن)، نوسان خلقی، از دست دادن انگیزه، اهمال و بی‌توجهی نسبت به خود و مشکلات رفتاری باشد.
عوامل موثر در ابتلا به آلزایمر
عوامل متعددی میتواند سبب ایجاد آلزایمر شوند. هر یک از مواردی که در لیست زیر آورده‌ایم می‌توانند در ابتلا به آلزایمر نقش مهمی داشته‌باشند.
- افزایش سن
- سابقه خانوادگی ابتلا به بیماری آلزایمر
- آسیب‌دیدگی‌های شدیدسر در گذشته
- عوامل مربوط به سبک زندگی و عوارضی که به دلیل بیماریهای قلبی عروقی ایجاد می‌شوند.
- سندروم دان
- . بیماری اختلال شناختی خفیف (MCI): اختلالی در حافظه یا دیگر مهارت‌های تفکری است. این بیماری مانع عملکرد روزمره افراد مبتلا نمی‌شود اما خطر ابتلا به آلزایمر و زوال عقل آنها تهدید می‌کند.
درمان
بیماری آلزایمر هنوز درمان قطعی ندارد ولی علم در این زمینه بسرعت در حال پیشرفت است و متخصص مغز و اعصاب داروها یا روش هایی را تجویز می‌کند که میتواند برخی علائم را بهبود داده و سرعت پیشروی بیماری را کاهش دهد. دو نوع دارو که امروزه برای درمان مورد استفاده قرار میگیرند عبارتند از:
- مهارکننده کولین استراز : این داروها سطح ارتباط بین سلولی که یک انتقال‌دهنده عصبی (استیلکولین) آن را تأمین می‌کند و با بیماری آلزایمر در مغز از بین می‌رود را تقویت می‌کند. اثر این دارو کم است. مسدودکننده‌های کولین استراز می‌توانند علائم عصبی مانند بیقراری یا افسردگی را کاهش دهند.
- ممانتین (نامندا): این دارو در سلول‌های شبکه ارتباطی مغز کار کرده و سرعت پیشرفت بیماری را در بیماری آلزایمر متوسط تا شدید کاهش می‌دهد. در برخی موارد این دارو همراه با مسدودکننده‌های کولین استراز تجویز میشود.
بیماریهای نوروماسکولار
به بیماریهایی گفته میشود که به دلیل اختلالات سیگنال به عضله ایجاد می‌شوند . این بیماری‌ها گروه وسیعی هستند که به صورت ضعف عضلانی و به حالت تناوبی ایجاد میشود. این بیماری ممکن است به صورت اکتسابی و یا ارثی افراد را درگیر نماید.
- در نوع اکتسابی انواع مختلفی دیده میشود که بیماری مماستنی گراو به صورت خودایمنی بوده و مانند بیماریهای لوپوس که در آن سیستم ایمنی به رسپتورهای استیلکولین حمله می‌کند است و درمان آن معمولا تجویز داروهایی بر ضد سیستم ایمنی می‌باشد. نوع دیگر که به قسمت‌های مختلف سیستم حمله کرده که یکی از موارد شایع بیماری بوتولیسم است که به دلیل عدم تهیه صحیح کنسروهای غذایی ایجاد میشود و به دلیل سمی که تولید کرده ضعف عضلات چشمی، بلعی، تنفسی بدن و… را ایجاد می‌کند که میتواند کشنده باشد و درمان آن یک سری آنتی توکسین است که باید به بیمار داده شود.
- انواع ارثی این بیماری بسیار نادر بوده ولی ممکن است طیف وسیعی از نوزادی تا سنین بالا را درگیر نماید. در این حالت اگر پدر و مادر شخصی به این بیماری مبتلا یا حامل ژن معیوب باشند فرزندشان نیز مبتلا خواهد بود ولی در صورتی که یکی از والدین به این مشکل مبتلا باشد فرزند آنها تظاهر بیماری را نداشته ولی حامل ژن معیوب خواهد بود.
بیماریهای نوروماسکولار درمان این مشکلات دائمی و طولانی مدت است که درمان قطعی هم ندارند.
درد مزمن
درد مزمن دردی است که بیش از دوره موردِ انتظارِ بهبودش طول بکشد به طوری که بدن شما حتی پس از بهبودی آسیب، همچنان سیگنال‌های درد را به مغز ارسال می‌کند و میتواند چندین هفته تا سال ها طول بکشد و باعث احساس سوزش یا درد در نواحی آسیب دیده شود. ممکن است ثابت یا متناوب باشد. این درد تقسیم‌بندی‌های مختلفی دارد برخی از رایج‌ترین انواع درد مزمن عبارتند از:
- سردرد
- درد پس از جراحی
- درد پس از ضربه
- درد پایین کمر
- درد سرطان
- درد آرتریت
- درد نوروژنیک یا درد های مزمن عصبی (درد ناشی از آسیب عصبی)
- درد روانی (دردی که ناشی از بیماری، آسیب یا آسیب عصبی نیست)
عوامل موثر در شکل گیری درد مزمن:
عوامل مختلفی باعث شکل‌گیری درد مزمن میشود. اعتقاد بر این است که درد مزمن پس از آسیب دیدن اعصاب ایجاد می‌گردد. با این‌حال، در برخی موارد، افراد درد مزمن را بدون هیچ آسیب قبلی تجربه می‌کنند. برخی از بیماری‌ها مانند دیابت، برخی از بیماریهای ویروسی، درد اندام خیالی، هایپرتونی و سکته مغزی نیز در شکل‌گیری درد مزمن نقش دارند. شایع‌ترین انواع درد مزمن، درد پشت، سردرد شدید، درد میگرنی و درد صورت هستند.
عوارض دردهای مزمن
عوارض جسمانی: تحلیل قشر خاکستری مغز، بی خوابی و کم خوابی، مشکلات متابولیکی، استرس مزمن، چاقی و سکته قلبی
عوارض روانی: افسردگی، اختلالات شناختی، ادراک بی‌عدالتی، درد فاجعه بار و
درد مزمن چگونه درمان می شود؟
درمان درد مزمن شامل داروها و فعالیت‌ها میشود. هیچ درمان واحدی برای همه کار نمی کند. پزشک یا پرستار به شما کمک می کند تا ترکیب مناسبی از درمان ها را برای خود بیابید. گزینه های درمانی عبارتند از:
- داروهایی برای تسکین درد، بهبود خواب یا بهبود خلق و خو
- فیزیوتراپی برای یادگیری تمرینات و حرکات کششی
- ماساژ درمانی
- تزریق (شات) داروهای بی حس کننده یا مسکن به ستون فقرات یا ناحیه دارای درد
- طب سوزنی
- دستگاه هایی که بر سیگنال های عصبی تاثیر می گذارند
- جراحی
سردرد
به طور کلی سردرد ها به دو نوع اولیه و ثانویه تقسیم می شوند:
- سردردهای اولیه : این سردردها با اینکه می توانند شدید و ناتوان کننده باشند ، اما در کل خطری ندارند، زیرا این دردها نشانه یک بیماری یا بیماری زمینه ای نیستند. بیشتر سردردهای شایع نیز در این گروه قرار میگیرند.
- سردردهای ثانویه : این سردردها به دلیل وضعیت دیگری ایجاد می شود که باعث ایجاد نواحی حساس به درد در گردن و سر می شود. سردردهای ثانویه نادر هستند ، اما ممکن است بسیار جدی تر از سردردهای اولیه نیز باشند. سردردهای ثانویه می توانند نشانه هشدار یک بیماری زمینه ای جدی تر باشند ، از جمله:
- تومورهای مغزیو ستون فقرات
- آنوریسم مغز (آنوریسم مغزی)
- مننژیت ، یک عفونت باکتریایی یا ویروسی است که باعث التهاب مغز می شود
- آسیب گردن یا مغز
انواع سردرد های شایع شامل:
1- تنشی یا عصبی:
سر درد عصبی رایج ترین نوع سر درد است، گرفتگی یا فشار در اطراف پیشانی یا پشت سر و گردن از نشانه های این نوع سر درد است و میتواند باعث درد خفیف، متوسط یا شدید در پشت چشم و سر و گردن شود. سر درد عصبی با میگرن متفاوت است زیرا میگرن سر دردی است که ممکن است همراه با حالت تهوع و استفراغ بوده و با برخی بوهای خاص مثل بوی دود یا عطرهای تند یا سر و صدا و یا نور زیاد تشدید میشود و با استراحت در محیط تاریک و ساکت و گاهی کمپرس سرد یا گرم تخفیف یابد. محرک‌ها و علل سردرد تنشی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- استراحت ناکافی
- وضعیت بد بدن
- استرس عاطفی یا ذهنی
- اضطراب
- خستگی
- گرسنگی
- سطح آهن پایین
- خستگی چشم
- کمبود آب بدن
- کنار گذاشتن وعده های غذایی
- سرماخوردگی، آنفولانزا یا عفونت سینوس
2- سر درد خوشه ای یا کلاستر:
سردرد خوشه ای یا کلاستر یکی از دردناک‌ترین انواع سردرد است. این سردرد مجموعه‌ای از سر دردهای نسبتا کوتاه اما بسیار دردناک است و می‌توانند از هفته‌ها تا ماه‌ها ادامه داشته باشند. طول زمان هر سردرد کوتاهتر از میگرن بوده بصورت دوره ای آغاز و ممکن است حدود یک تا سه ماه روزانه چند نوبت فرد به آن دچار شود. معمولا همراه با احساس پری و سنگینی یکطرفه مخاط چشم و پلک و بینی و همراه با اشک ریزش از یک چشم و آبریزش همان طرف بینی است. دلایل ایجاد این نوع سر درد میتواند شامل موارد زیر باشد:
- دود سیگار
- الکل
- بوهای شدید
3- سینوسی:
سینوس های شما فضاهای پر از هوا در داخل پیشانی، استخوان گونه و پشت پل بینی شما هستند. وقتی ملتهب می‌شوند، معمولا به دلیل واکنش آلرژیک یا عفونت، متورم می‌شوند، مخاط بیشتری ایجاد می‌کنند و کانال‌های تخلیه آنها مسدود میشود. تجمع فشار در سینوس‌ها باعث درد میشود که احساس سر درد را ایجاد می‌کند. از علائم سردرد سینوسی درد عمیق و مداوم در استخوان گونه، پیشانی یا پل بینی است. آب ریزش بینی و تب نیز میتوان از علائم این نوع سر درد باشد.
سکته مغزی
دو نوع سکته مغزی وجود دارد که عبارتند از؛
ایسکمیک:
نوع ایسکمیک براثر لخته خونی ایجاد میشود، که یک رگ خونی در مغز را مسدود می‌کند. این رایج‌ترین نوع سکته مغزی است. حدود ۸۰ درصد سکته‌های مغزی ایسکمیک هستند.
هموراژیک:
نوع دیگری از سکته‌مغزی، هموراژیک است. به دلیل پاره شدن رگ خونی و خونریزی در مغز ایجاد میشود. بیماری دیگری که شبیه سکته مغزی است، حمله ایسکمیک گذرا (TIA) است. گاهی اوقات به آن “سکته خفیف” می‌گویند. TIA زمانی اتفاق می‌افتد که خونرسانی به مغز برای مدت کوتاهی مسدود شود. آسیب به سلول‌های مغز دائمی نیست. اما اگر TIA داشته اید، در معرض خطر این بیماری قرار دارید.
علائم سکته مغزی
توجه به زمان آغاز علائم، در هنگام وقوع سکته مغزی، اهمیت فراوانی دارد، زیرا برخی از روش‌های درمانی، تنها در زمان خاصی پاسخ مناسب را ایجاد می‌کنند. از شایع‌ترین علائم سکته مغزی، میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- مشکل در صحبت کردن و درک کردن صحبت دیگران
- فلجی یا احساس بی‌حسی در صورت بازوها و یا پاها
- مشکلات بینایی در یک یا هر دو چشم
- سردرد ناگهانی و شدید که همراه با استفراغ، سرگیجه و یا تغییر در وضعیت هوشیاری باشد
- مشکلات راه‌رفتن واز دست‌دادن تعادل و احساس سرگیجه ناگهانی
صدمات بلند مدت سکته مغزی
میزان صدمات وارده به افراد و کاهش توانایی آن ها به شدت سکته مغزی و سرعت عمل در درمان بستگی دارد. نوع صدمه و آسیب، وابسته به ناحیه متاثر در مغز است.
درمان بلافاصله بعد ازحمله
در صورت وقوع سکته مغزی ایسکمیک مناسب ترین درمان تجویز داروی ضد لخته خون است. این داروها زمانی موثر هستند که حداکثر 3 ساعت پس از سکته مغزی مصرف شوند. درمان فوری شامل کنترل فشار خون، خون ریزی و تورم مغز است.